Stanisław Wawrzyniec Staszic (1755 -1826) zasłynął jednocześnie jako ksiądz, uczony, filozof, geolog i geograf, filantrop, działacz polityczny i oświatowy, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia, prekursor badań terenowych i turystyki górskiej, mąż stanu.
     S. W. Staszic urodził się 6 listopada 1755 r. w Pile. Był synem Wawrzyńca i Katarzyny Sztasziców. Jego ojciec był burmistrzem Piły. Stanisław miał dwoje braci: Andrzeja i Antoniego oraz siostrę Annę. Gdy był jeszcze młody uczył się w szkole parafialnej w swoim ojczystym mieście potem w Poznańskiej szkole średniej następnie w seminarium duchownym, które ukończył święceniami kapłańskimi na przełomie lat 1778-1779. W 1779 r. wyjechał na studia zagraniczne do College Royal w Paryżu, gdzie poświęcił się głównie naukom przyrodniczym i fizycznym. Poznał tam bardzo głośnego, jak na owe czasy, filozofa Buffona, autora wielotomowej "Historii naturalnej" oraz "Epoki natury", dzieła przedstawiającego ewolucyjny tok dziejów świata. Po powrocie do kraju w 1781 r. Staszic został wychowawcą synów Andrzeja Zamoyskiego. Wpłynęło to wiele na jego poglądy na świat, ponieważ do tej pory interesowały go tylko sprawy czysto naukowe, a teraz stał się bardzo wrażliwy na aspekty polityczne z tego względu, że Zamoyski był bardzo popularnym patriotą. Wpłynęło to również bardzo na jego późniejsze zdanie o wolnej Polsce. W 1787 r. wydał książkę pt. ,,Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego", a w 1890 ,,Przestrogi dla Polski". W tym samym roku wyruszył w podróż do Włoch, podczas której powstał ,,Dziennik podróż".
Po roku 1795, gdy Polska została wymazana z mapy Europy , zajął się działalnością na rzecz rozwoju gospodarczego kraju oraz pracą naukową. W dniach 3-22 sierpnia 1805 r. odbywa wyprawę naukową w Tatry i rozpoczyna pisanie dzieła "O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski". Od 16 października 1808 r. był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, które istniało w Warszawie od 16 listopada 1800 r. Na tym stanowisku Staszic działał aż do śmierci. W latach 1807-15 był członkiem Izby Edukacyjnej i Dyrekcji Edukacji Narodowej Księstwa Warszawskiego. Później został członkiem Towarzystwa Elementarnego do Ksiąg. 1807 r. ubiega się o urząd referendarza. Mianowany zostaje nim przez Fryderyka Augusta w listopadzie 1808 r. Następnie w 1810 r. rozpoczyna prace na stanowisku radcy w Radzie Stanu. W czerwcu 1815 r. przyjął nominacje na wysoki urząd członka Rady Stanu. Ponadto w tymże samym roku w grudniu został członkiem Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Królestwa. Zajmował się tam sprawami organizacji szkolnictwa. W 1816 r. był mianowany na dyrektorem Wydziału (później Dyrekcji) Przemysłu i Kunsztów w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Urząd ten sprawował do maja 1824 r., kiedy to po konflikcie z Druckim-Lubeckim, na prośbę Staszica car Rosji zdymisjonował go z tego stanowiska. W 1824 r. został ministrem Stanu Królestwa Polskiego. Stanisław Staszic wniósł wielki wkład w rozwijanie szkolnictwa. W 1816 r. założył Szkołę Akademiczno-Górniczą w Kielcach i Instytut Agronomiczny w Marymoncie. W 1816 r. utworzono Królewski Uniwersytet w Warszawie, w którym na czele Rady Głównej stanął ten wielki Polak. Także na wniosek Staszica założona została w Warszawie w 1825 r. Szkoła Przygotowawcza do Instytutu Politechnicznego, która w 1827 r. osiągnęła status wyższej uczelni. Do jednych z największych osiągnięć Staszica należy utworzone w 1816 r. Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze. Można powiedzieć, iż proces tworzenia HTR rozpoczął się już w 1801 r., kiedy to ten wielki Polak zakupił dobra Hrubieszowskie. Jednakże dopiero w 1811 r. stał się prawnym ich właścicielem. Tereny te miały powierzchnię 6000 hektarów (12000 morgów) i oprócz miasta Hrubieszów znajdowało się tam kilka wiosek. Statut HTR zniósł w tych dobrach pańszczyznę i nadał chłopom prawo własności użytkowanej ziemi, a na własność wspólną przeznaczył lasy, stawy, część gruntów uprawnych oraz młyny, tartak, cegielnie itp. Towarzystwo prowadziło kasę pożyczkową, szpital, organizowało szkoły, udzielało stypendiów itp. HTR było wówczas jedną z najbardziej dojrzałych organizacji przedspółdzielczych w Europie. Do najwybitniejszych dzieł literackich Stanisława Staszica należą: "Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego" (1787), "Przestrogi dla Polski" (1790), "O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski" (1815), "Ród ludzki" (1819-20). Ponadto przetłumaczył on wiele książek jak choćby "Epoki natury" Buffona. Staszic był w Warszawie postacią bardzo popularną, bohaterem licznych anegdot. Dzięki Jego staraniom i hojnie ofiarowanym funduszom wzniesione zostały do dzis istniejące: Pałac Staszica oraz pomniki - Mikołaja Kopernika i ks. Józefa Poniatowskiego; przeznaczył znaczne środki w swym testamencie na rzecz kilku warszawskich szpitali, na wydział lekarski Uniwersytetu Warszawskiego i Instytut Głuchoniemych oraz na budowę dla ubogich Domu Przytułku i Pracy przy ul. Wolskiej. Ten wielki Polak otrzymał za swe dokonania order św. Stanisława I klasy. w 1815 r. i order Orła Białegow w1824 r. Zmarł 20 stycznia 1826 r., a 24 stycznia odbył się jego pogrzeb będący wielką manifestacją. Jego grób znajduje się przy dawnym kościele klasztornym Ojców Kamedułów na Bielanach.

Bibliografia: 
Molik W., Stanisław Staszic, KAW, Poznań, 1980.
Wielkopolski Słownik Biograficzny, Poznań, 1983.